Kasinka Mała

Rozległa wieś (ok. 3480 mieszkańców) w głębokiej dolinie Raby, pomiędzy Szczeblem i Lubogoszczą oraz w dolinie potoku Kasinka, pomiędzy Lubogoszczą i Bydłoniową Górą.

Znana jest z tradycji tkackich i kowalskich oraz z wielkiego strajku chłopskiego w 1937 r. Kasinka, stanowiąc do rozbiorów własność królewską, wchodziła pierwotnie w skład kompleksu dóbr ziemskich wspólnie z Mszaną Dolną, Słomką, Olszówką i Glisnem. W 1604 r. została wyłączona z mszańskiego klucza ziemskiego i oddana pod zarząd dzierżawców królewskich. Ich rządy nie były zbyt pomyślne dla wsi. Kierowali się bowiem bez wyjątku jedną zasadą: wyciągnąć z dzierżawy jak najwięcej dochodów poprzez nakładanie na chłopów coraz to większych obciążeń feudalnych. W połowie XVII w. dzierżawcą został Aleksander Rabsztyński, wielki okrutnik i ciemiężca. Szybko popadł w długotrwały konflikt z miejscowymi kmieciami, na czele których stanął Filip Bolisęga. Chłopi wielokrotnie burzyli się przeciwko tyranowi, słali petycje i prośby nawet na dwór królewski w Warszawie.  Ostatecznie bohaterski Bolisęga został uwięziony na zamku w Oświęcimiu i wkrótce potem ścięty za sprawą mściwego dziedzica. W 1669 r. dzierżawcą został stolnik krakowski Koryciński, który okazał się być nie tylko wyzyskiwaczem, ale i rozpustnikiem. Zabraniał chłopom korzystać z lasów, pobierał bezprawne opłaty, a w stosunku do kobiet dopuszczał się licznych gwałtów i nadużyć (lubił zwłaszcza urządzać orgie z młodymi mężatkami). U progu epoki zaborczej rząd austriacki wydzierżawił Kasinkę Aleksandrowi Udrańskiemu. Ten też okazał się „godnym” następcą swych okrutnych poprzedników. Zabierał chłopom ziemię, niszczył kopce graniczne popadł nawet w konflikt z właścicielem sąsiedniej Mszany Dolnej, Antonim Juszczakiewiczem. Kasińscy gospodarze słali błagalne petycje do cesarza we Wiedniu i ostatecznie sami ponoć udali się do stolicy monarchii z prośbą o pomoc. Ich interwencja spowodowała, że wszystkie grunta wróciły do prawowitych właścicieli.  Ostatnią dziedziczką dóbr kasińskich była Helena Sławińska. W 1904 r. sprzedała obszar dworski jednemu z gospodarzy Jędrzejowi Wróblowi, który z kolei rozparcelował ziemię między chłopów, zatrzymując znaczną część dla siebie (później wydzielił zresztą z prywatnych gruntów plac pod budowę kościoła parafialnego).
Kasinka stała się znana w całej Polsce po wypadkach, które miały tu miejsce podczas strajku rolnego w 1937 r. Wówczas to do demonstrujących chłopów policja oddała salwy, od których zginęło (lub też zmarło z ran) 9 ludzi. Dowodzący oddziałem policyjnym zabronił nawet pozbierać rannych i zabitych z miejsca tragedii. Od kul zginęli, między innymi, prezes miejscowego koła SL Franciszek Dziwisz i Stanisław Bolisęga. W czasie II wojny światowej wieś była bazą partyzancką. Tajne nauczanie rozwijał tu, między innymi, Józef Ciężak, zastrzelony w przeddzień wyzwolenia.
Obecnie Kasinka Mała jest wsią letniskową położoną przy ruchliwej trasie z Krakowa do Limanowej. Administracyjnie należy do gminy w Mszanie Dolnej.  W latach powojennych urocze kasińskie plenery upodobał sobie znany pisarz Jan Józef Szczepański, który często przyjeżdżał tu do swej drewnianej willi na zachodnim stoku Lubogoszczy. Akcja jednej z jego pierwszych powieści p.t. „Portki Odyssa” rozgrywa się w realiach Kasinki Małej. 
Ciekawostką jest fakt, że od zakończenia wojny niepodzielne „rządy” we wsi sprawował długie lata ten sam sołtys, pan Władysław Szczypka. W ciągu swego „gazdowania” na tym terenie zrealizował między innymi elektryfikację, gazociąg i wiele innych inwestycji komunalnych. Jest osobą bardzo towarzyską i chętnie udziela turystom informacji o swej miejscowości.
W Kasince urodził się znany w całej Polsce ksiądz Stanisław Fijałek (1929 - 2010). Posługę duszpasterską realizował m.in. w parafiach w Pcimiu, Kamesznicy, Bielsku Białej i Balinie. Był postacią niezwykłego formatu - angażował się w pomoc głuchoniemym (opracował nawet specjalny alfabet dla głuchoniemych – analfabetów), działalność ekologiczną, z jego inicjatywy wybudowano również piękny drewniany kościółek w Lalikach – Pochodzitej na Żywiecczyźnie. W całym kraju zasłynął jako pomysłodawca i budowniczy ekologicznego cmentarza – grobowca  w formie ogromnego kurhanu zwieńczonego krzyżem. Ten unikatowy Rodzinny Ośrodek Pamięci Zmarłych powstał w Karniowicach – Dulowej koło Trzebini, gdzie ksiądz Fijałek był proboszczem w latach 1971 – 2004. Intrygującą osobą była również siostra ks. Fijałka  - Zuzanna, która jako zakonnica ostatnie lata swego życia spędziła w Kasince i Mszanie Dolnej. Prowadziła m.in. kronikę wsi, w której zawarła wiele ciekawostek, np. kto w Kasince pierwszy posiadał rower… 
 

Warte uwagi

Informacje krajoznawcze:
1. W centrum wsi znajduje się ceglany neogotycki kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP, budowany w latach 1911–13 z inicjatywy księdza Władysława Bączyńskiego.  Jest świątynią założoną na planie krzyża łacińskiego, trójnawową, z poprzecznym transeptem i wieżą od frontu. Fasada kościoła jest b. malownicza, elementem dekoracyjnym jest tutaj cegła ładnie komponująca się z miejscowym kamieniem. Powstał on na gruncie prywatnym tzw. „Magdówce”, ofiarowanym przez zamożnego gospodarza Jędrzeja Wróbla. Opracowanie projektu architektonicznego powierzono znanemu architektowi krakowskiemu Janowi  Sas-Zubrzyckiemu. Pierwotnie parafia należała do diecezji tarnowskiej, ale po zmianie struktury administracji kościelnej w Polsce w 1925 r., została przyporządkowana do diecezji krakowskiej. 
Nad kościołem, na stoku niewielkiego wzniesienia, stoi ładna, drewniana willa „Raj” wybudowana przez ks. Bączyńskiego, jako dom dla księży-emerytów.
2. Na miejscowym cmentarzu parafialnym zwraca uwagę mogiła chłopów, poległych w trakcie słynnej demonstracji antysanacyjnej w 1937 r. Znajduje się tu również mogiła ks. Bączyńskiego (budowniczego kościoła) oraz długoletniego proboszcza kasińskiego, wielce zasłużonego dla wsi ks. Stanisława Urygi. 
3. Na północ od kościoła można zobaczyć dawny dwór szlachecki rodziny Sławińskich z 2 połowy XIX w. Jest to budowla kamienna z elementami stolarki drewnianej, od strony zachodniej ozdobiona obszerną werandą. Obok kompleks zabudowań dworskich: stajnia kamienna, stodoła i spichlerz.
3. Folklor Zagórzan popularyzuje orkiestra dęta „Echo Gór”, koncertująca w Polsce i na świecie od 1912 r. Jej założycielem był Marcin Wróbel z Dworu, a w swej długoletniej działalności zespół występował na ogólnopolskich przeglądach i festiwalach, dwukrotnie także koncertował w Rzymie dla Jana Pawła II, uświetniał także Jego wizyty w Ludźmierzu i Starym Sączu. Kapelmistrzem jest obecnie p. Franciszek Leżański. Innym znanym zespołem regionalnym z Kasinki Małej  jest orkiestra „Sami Swoi”.
4. Wśród przedstawicieli ludowego rzemiosła z Kasinki warto wymienić znanego kuśnierza, p. Józefa Kotarbę, zajmującego się szyciem regionalnych strojów zagórzańskich (w nich występuje np. orkiestra „Echo Gór”) oraz hafciarkę, p. Barbarę Drabik, wyszywającą piękne gorsety z motywami zagórzańskimi. 
5. W zabudowie Kasinki Małej przeważa obecnie zabudowa współczesna, która dawno już wyparła tradycyjne drewniane chaty i obejścia. Pozostałości starego budownictwa możemy jeszcze oglądać w górnej (wschodniej) części wsi. Warto zwrócić uwagę na tradycyjne drewniane spichrze oraz dwie stare kuźnie (os. Bolisęgi oraz os. Kubowce). Kuźnia w Bolisęgach przedstawia dużą wartość zabytkową, ma już ponad 100 lat i kompletne, sprawne wyposażenie.
6. W zabudowie Kasinki Małej szczególne miejsce zajmują kaplice i kapliczki. Wśród najciekawszych i przedstawiających najwyższą wartość zabytkową warto wymienić:
•Przy drodze do Węglówki stoi duża, kamienna kaplica z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, namalowanym przez miejscowego artystę p. Stanisłąwa Ciężadlika ze Słomki. Kapliczka ocalała cudem podczas wielkiego wylewu potoku Kasinka latem 1948 r. Z inicjatywy mieszkańców w 1950 r. przystąpiono do jej gruntownego remontu. W ołtarzu znajdują się liczne wota dziękczynne.
•Na osiedlu Podświątkówka, przy głównej drodze z Mszany do Lubnia, znajduje się najstarsza kapliczka Kasinki Małej pw. MB Częstochowskiej, pochodząca z ok. 1750 r., murowana, pobielona, nakryta dwuspadowym daszkiem. W sygnaturce schowany jest dzwonek loretański, mający odganiać burze i gradobicia. Wedle miejscowej tradycji tuż przy kapliczce zakopane są dwie trumny przywleczone przez Rabę podczas wielkiej powodzi.
•Na osiedlu Filipiaki stoi kapliczka pw. Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z końca XIX w. Od wielu lat jest miejscem odprawiania nabożeństw majowych.
•Kapliczka w os. Jędrzkowce, pw. Nawiedzenia Matki Bożej, pochodząca prawdopodobnie z końca XVIII w.

Powiązane informacje

Gospodarstwo agroturystyczne

Maria Czerwińska Kasinka Mała 567

Pensjonat „U Grażynki”

Kasinka Mała 228

Patronat medialny

Partnerzy