Chomranice

Wieś w szerokiej dolinie Smolnika, u podnóża południowych zboczy Pasma Łososińskiego.

Należy do gminy w Chełmcu, liczy nieco ponad 900 mieszkańców. Niegdyś Chomranice dzieliły się na Niższe i Wyższe. Zdaniem niektórych badaczy (Tomkowicz) nazwa może wywodzić się od funkcjonującej tu już w średniowieczu kuźnicy (hamerni). Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1316. W XIV w. istniała tu już parafia, wieś była własnością rodziny Słupskich, w 1511 r. przeszła w ręce rodu Krzeszów z sąsiedniej Męciny. W połowie XVI w. właścicielami stał się ród Tęgoborskich, gorliwych propagatorów arianizmu - w grudniu 1593 r. zorganizowali oni tutaj zjazd ariański. W księgach parafialnych Męciny znajduje się interesujący zapis, że w Chomranicach „xięża niedowiarcy z Męciny, o pół mili oddalonej, zniszczywszy ołtarze i obrazy, wkopali krzyż w środek kościoła y po polsku prawili swe nowe obrzędy”. Niedługo później Przecław Marcinkowski z sąsiednich Marcinkowic, który oparł się „luterskiej wierze”, przejął tutejsze dobra, usunął innowierców i odremontował zrujnowany przez nich kościół. Po Marcinkowskich właścicielami wsi do połowy XIX w. był m.in. ród Krzeszów i Trzetrzewińskich. Za ich czasów wybudowano nowy kościół, powstał szpitalik dla ubogich, funkcjonowała szkoła parafialna. Tragiczne wydarzenia miały miejsce w Chomranicach podczas rabacji galicyjskiej w 1846 r. Grupa chłopów napadła na dwór i zabiła miejscowego dziedzica Stanisława Stańskiego.
Pod koniec XIX w. we wsi mieszkało ok. 600 mieszkańców, istniała szkoła, prężnie działały organizacje społeczne, wśród których prym wiódł Związek Stronnictwa Chłopskiego, na czele którego stali przedstawiciele rodziny Potoczków z sąsiedniego Rdziostowa, wybierani do parlamentu krajowego (Jan Potoczek po odzyskaniu niepodległości był również posłem do Sejmu Ustawodawczego). Ciekawą osobą był ks. Edward Ropski, tutejszy proboszcz do 1902 r., właściciel rozległych włości ziemskich w Chomranicach. Wybudował na dawnych gruntach dworskich tzw. „pałac” - obszerny zespół zabudowań gospodarczych (wozownie, stajnie, spichlerze) - kazał nawet wypalać cegłę ze swym monogramem ER. Zbudował również obszerną „Willę pod Sroką”, stojącą przy gościńcu, w której, w czasie I wojny światowej odbywały się zajęcia szkolne. Okres międzywojenny charakteryzował się rozwojem życia społecznego i gospodarczego Chomranic. Aktywnie działało Kółko Rolnicze i Akcja Katolicka, z inicjatywy ks. Juszczyka wystawiono Dom Parafialny, w którym odbywały się odczyty, szkolenia i przedstawienia teatralne. W pamięci mieszkańców zapisała się straszna powódź z 1934 r., kiedy to wezbrane wody Smolnika zniszczyły wiele gospodarstw, podmyły szkołę, a nawet miejscowy cmentarz, tak że trumny i zwłoki ludzkie porozrzucane były po brzegach Smolnika. W czasie wojny wieś mocno ucierpiała, zwłaszcza w styczniu 1945 r. podczas ofensywy sowieckiej.
Po wojnie nastąpił rozwój gospodarczy wsi, przeprowadzono elektryfikację, wybudowano nową szkołę nad Smolnikiem i duży, ładny kościół parafialny.
 

Warte uwagi

Kościół parafialny p.w. Imienia Najświętszej Panny Marii. Pierwotny wzmiankowany w latach 1325–27.  Obecny zbudowany w 1692 r. Budowla drewniana, orientowana, konstrukcji zrębowej, kryta gontem. Przy nawie od południowej strony kaplica Przemienienia Pańskiego (ok. poł. XIX w.). We wnętrzu świątyni sklepienia pozorne kolebkowe, z płaskimi odcinkami stropowymi po bokach. Wieżyczka na sygnaturkę ma kształt barokowy. Z ciekawszych elementów wyposażenia należy wymienić: cyborium rokokowe, chrzcielnicę kamienną barokową, kropielnicę kamienną wczesnobarokową. Znajdują się tu również ciekawe tablice nagrobne: konfederata barskiego Marcina Mieroszewskiego, towarzysza husarskiego Wojciecha Paszyca i Andrzeja Trzetrzewińskiego (pochowani w krypcie kościelnej). Z chomranickiego kościółka pochodzi znany obraz „Opłakiwanie z Chomranic” – arcydzieło małopolskiej sztuki gotyckiej. Jest to malowidło tablicowe, pędzla anonimowego artysty określanego jako „Mistrz Opłakiwania”, pochodzi z drugiej ćwierci XV w. i znajduje się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. 
Obok kościoła stoi piękna dzwonnica z końca XVII w. konstrukcji słupowej z nadwieszoną izbicą. Przy murze wokół kościoła zespół kapliczek wzniesionych w pierwszej połowie XIX w. oraz bramka z kamiennymi rzeźbami śś. Jakuba i Jerzego.
Przy drodze do Klęczan (ok. 500 m od kościoła, po lewej stronie) tzw. dworkówka, pozostałości dawnego folwarku i zabudowań dworskich, w którym mieszkali dziedzice Chomranic oraz wspomniany ksiądz E. Ropski. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka drewnianych budynków gospodarczych.
W pobliskiej wsi Krasne Potockie znajduje się drewniana kaplica z drugiej połowy XIX w., przystosowana do celów katechetycznych. Stoi na terenie dawnego ogrodu dworskiego. Obok ładna kamienna kapliczka z figurą św. Floriana.
 

Patronat medialny

Partnerzy