Jest to jedna z najstarszych osad w górskiej części doliny Raby. Już w 1338 r. Kazimierz Wielki erygował tutejszą parafię, a w 1351 r. wydał rycerzowi Nedanowi – Czechowi z pochodzenia – przywilej regulacji wsi na prawie niemieckim. Od imienia Nedana miejscowość przez pewien czas nazywano Nedanową Wolą. Do czasu utworzenia parafii w Łętowni w 1496 r. pleban pcimski miał pod swą opieką wszystkie wioski położone do 30 km na południe – po Naprawę, Wysoką i Toporzysko.
W XV w. miejscowe sołectwo przejęli Jordanowie, a w XVI i XVII w. Pcim był już najważniejszym ośrodkiem osadniczym wchodzącym w skład „wsi górnych” kasztelani krakowskiej. Prowadził tędy szlak handlowy z centralnej Małopolski na Orawę i Spisz. W połowie XVII w. funkcjonował tu młyn, folusz i tartak oraz szkoła parafialna. Według lokalnej tradycji, w Pcimiu osiedlali się zbójnicy i jeńcy wojenni, w tym Tatarzy.
Około 1617 r. rozpoczął tu pracę nauczyciel Marcin Radocki, któremu ariańskie poglądy nie przeszkadzały w pełnieniu funkcji organisty. Szybko zaskarbił sobie szacunek wśród miejscowych chłopów. W 1651 r. został polecony Kostce Napierskiemu, któremu dopomógł w organizacji antyszlacheckiego powstania fałszując królewskie dokumenty oraz agitując chłopów do oddziałów powstańczych. Po stłumieniu powstania na Podhalu przez wojska biskupa Gembickiego i starosty spiskiego Lubomirskiego, w śledztwie wyszła na jaw jego rola. Radocki został uwięziony i wyrokiem sądu ścięty na podkrakowskich Krzemionkach. Przez cały wiek XVII i XVIII miejscowość była ośrodkiem buntów chłopskich przeciwko władzy kasztelanów krakowskich oraz ich namiestników – dzierżawców miejscowego sołectwa.
Po I rozbiorze Polski władze austriackie przejęły dawne dobra kasztelańskie, a następnie sprzedały je w ręce prywatne. Pcim wraz z innymi wioskami odkupiła księżna Franciszka z Krasińskich (żona księcia Karola Wettyna, syna Augusta III Sasa, swego czasu wysuwanego jako kandydata na tron polski przez konfederatów barskich). Przez córkę księżnej – Marię – dobra te przeszły w ręce książąt sabaudzkich Carignan i Montléart, od których w 1874 r. nabyła je księżna Cecylia Lubomirska. W rękach tej rodziny majątek w Pcimiu pozostawał do 1945 r.
Do okresu międzywojennego Pcim pozostawał w cieniu mniejszego, lecz dogodniej usytuowanego Lubnia. Renomę zdobyła wystawiona w 1912 r. przy drodze do Zakopanego karczma Druzgałów, w której Jan Szczęsny Płatkowski osadził akcję sztuki ludowej „Zrękowiny u Druzgałów”. W dniach 4 i 5 września 1939 r. wokół Pcimia zacięte walki obronne prowadził oddział wydzielony 10 Brygady Kawalerii, dowodzony przez płk. Leonarda Łodzię-Michalskiego. W latach okupacji w miejscowości działała placówka ZWZ-AK oraz konspiracja związana z BCh, mająca oparcie w licznych przed wojną działaczach ruchu ludowego. W odwecie za pomoc udzielaną partyzantom, 4.12.1944 r. hitlerowcy spalili niewielki przysiółek Kotoń.
Po II wojnie światowej Pcim rozwinął się jako ośrodek turystyczny, kultywujący folklor grupy etnograficznej Kliszczaków (Izba Regionalna – obecnie przeniesiona do Szkoły Podstawowej nr 2 w przysiółku Krzywica, zespół „Pcimianie” założony w 1972 r.). Swoistą marką turystyczną ze schyłkowego okresu PRL był stojący do dziś zajazd „Czarny Lew”. Obecnie miejscowość jest świetnym punktem wypadowym na Kudłacze, pasmo Łysiny, Kotoń i do okolicznych, atrakcyjnych krajoznawczo miejscowości (Łętownia, Krzeczów, Tokarnia). W 2011 r. poprowadzono tędy odcinek Międzynarodowego Karpackiego Szlaku Rowerowego.
Warte uwagi
Warto zobaczyć:
-
Najciekawszym zabytkiem Pcimia jest kościół parafialny p.w. św. Mikołaja wybudowany w latach 1795-1829, na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni z XIV w. Wewnątrz ołtarze barokowe z XVIII/XIX w, kamienna chrzcielnica z 1638 r., dzwon odlany w Brzegu w 1739 r. Kościół został rozbudowany w latach osiemdziesiątych XX w., kiedy dodano transept i zmieniono prezbiterium, współczesne są również piękne witraże z lat 2001-2002. Obok kościoła murowany budynek plebani z 1802 r., który po kapitalnym remoncie sprzed kilku lat zatracił niestety wiele cech stylowych.
-
W osiedlu Pabiski stoi fragment „Bożej Męki” z 1638 r. Kapliczka została zabrana przez powódź na początku XX w., a ocalały fragment został odsłonięty przez wody Raby po powodzi z 1997 r. W miejscowości znajduje się także kilka ładnych figur kamiennych i kapliczek z XIX w.
-
Charakterystyczne chałupy kliszczackie budowane z drewna na zrąb, których pozostało jeszcze ok. 30, najstarsze pochodzą z końca XIX w.
