Stadła

Ładna, zadbana wieś (760 mieszkańców) w Kotlinie Sądeckiej nad Dunajcem, należąca do gminy Podegrodzie.

Nazwa wywodzi się wg części badaczy od stad bydła pasących się na tutejszych urodzajnych ziemiach już w średniowieczu, kiedy to wieś była częścią dóbr klarysek starosądeckich i należała do parafii w Podegrodziu. Pod koniec XVIII w., w trakcie tzw. kolonizacji józefińskiej, założono tu kolonię niemiecką, sprowadzając 20 rodzin z Palatynatu i Nassau. Każda z nich otrzymała ziemię do uprawy i dom mieszkalny wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Osadnicy niemieccy byli wyznania protestanckiego, stąd rychło wybudowali tutaj zbór luterański. Z czasem zasymilowali się z miejscową ludnością, wielu dokonało konwersji na katolicyzm. Na przełomie XIX/XX w. część Niemców próbowała wyemigrować, część po I wojnie światowej przyjęła polskie obywatelstwo. Od 1878 r. funkcjonowała tu również szkoła niemiecka, pierwotnie w budynku drewnianym, od 1893 r. w murowanym.  U schyłku II wojny światowej,  na przełomie lipca i sierpnia 1944 r., w obliczu ofensywy Armii Sowieckiej, Niemcy ze Stadeł i okolic zostali ewakuowani do Rzeszy. Tutaj też miały miejsce najcięższe walki hitlerowców z nacierającą Armią Radziecką w dniach 20-21 stycznia 1945 r.
 

Warte uwagi

Informacje krajoznawcze:
Do połowy XX w. istniał w Stadłach drewniany zbór protestancki z 1806  r., wystawiony przez kolonistów niemieckich. Na skutek zniszczeń i braku opieki po wojnie został w 1958 r. rozebrany i przeniesiony do Świniarska, gdzie dokonano adaptacji na kościół rzymsko-katolicki. W 2003 r. w świątynię uderzył piorun, wywołując pożar i ogólne zniszczenia. To zdecydowało o przeniesieniu w 2005 r. świątyni do skansenu w Falkowej, gdzie przywrócono jej pierwotną formę. W 2008 r. została powtórnie konsekrowana i przywrócona dla kultu religijnego. 
W zabudowie wsi zwracają uwagę liczne domy kolonistów niemieckich z pocz. XIX w.
W zachodniej części wsi (przy ul. Szmaciarskiej) znajduje się cmentarz kolonistów niemieckich. W latach 1783–1945 pochowano tu ponad 1000 zmarłych. Zachowało się 14 nagrobków z napisami w języku niemieckim. Po II wojnie światowej cmentarz popadł w zapomnienie i ruinę. Dopiero u progu XXI w. z inicjatywy mieszkańców Stadeł (przede wszystkim miejscowego nauczyciela, p. Stanisława Banacha) i lokalnych władz nekropolia została uporządkowana. Uroczystość ponownego poświęcenia cmentarza odbyła się 18.09.2005 r. Wzięła w niej udział miejscowa ludność, władze samorządowe i goście z Niemiec – potomkowie ostatnich niemieckich kolonistów. 
W Stadłach mieszka p. Kazimierz Basta, twórca ludowy, specjalizujący się w rzeźbieniu świątków. Artysta ma również małą galerię, która można zwiedzać po wcześniejszym uzgodnieniu, tel. 18/ 445 90 97.

Patronat medialny

Partnerzy